Lądy zajmują jedynie 29% powierzchni Ziemi. Pozostałe 71% to morza i oceany, które odpowiadają aż za połowę produkcji tlenu na globie. Światowe głębiny to miejsce bardziej tajemnicze niż Księżyc – do tej pory do położonego 11 kilometrów pod wodą najgłębszego punktu na Ziemi dotarły tylko 3 osoby, podczas gdy na Księżycu było już ich 12. Niestety, mimo swojej tajemniczości światowe wody są nie mniej zanieczyszczone niż lądy, a życie w nich tak samo zagrożone, jak na kontynentach. Doskonałym przykładem tragedii mórz i oceanów są wirujące w nich tony plastiku, a przede wszystkim największa z nich Wielka Pacyficzna Plama Śmieci między Kalifornią a Hawajami, która ma powierzchnię około 1,6 milionów kilometrów kwadratowych, czyli blisko pięciokrotnie większą niż Polska.
Już 17 marca mija rocznica pierwszego Światowego Dnia Morza. Z tej okazji warto zastanowić się nad tym, jak wygląda aktualna kondycja wód i ich życia oraz co możemy zrobić, by je poprawić.
Kiedy obchodzimy Światowy Dzień Morza?
W roku 2021 Światowy Dzień Morza przypada na 30 września, ale jest to data ruchoma. Od 1980 roku święto to obchodzone jest w ostatnim tygodniu września. Nie zawsze jednak tak było. Światowy Dzień Morza po raz pierwszy odbył się 17 marca 1978 roku, aby uczcić datę wejścia w życie konwencji z 1958 roku, na mocy której powołano Międzynarodową Organizację Morską (IMO).
IMO – pierwotna nazwa organizacji brzmiała Inter-Governmental Maritime Consultative Organization, czyli IMCO, ale w 1982 roku zmieniono ją na IMO – była pierwszym oficjalnym organem międzynarodowym skupiającym się na morzu. Od XIX wieku ludzie mieli świadomość konieczności wyodrębnienia podobnej struktury, powoływano więc do życia różnorodne traktaty, ale dopiero po utworzeniu Organizacji Narodów Zjednoczonych można było sięgnąć po większych rozmiarów środki. I tak, na międzynarodowej konferencji w Genewie w 1948 roku przyjęto konwencję formalnie ustanawiającą IMO, wyspecjalizowaną agencję ONZ, która opracowuje i utrzymuje kompleksowe ramy regulacyjne dla żeglugi.
Światowy Dzień Morza po raz pierwszy odbył się 17 marca 1978 roku, aby uczcić datę wejścia w życie konwencji IMO w 1958 roku. W tym czasie organizacja liczyła 21 państw członkowskich. Obecnie jest to już około 167 państw członkowskich i trzech członków stowarzyszonych. Członkostwo to obejmuje praktycznie wszystkie narody świata zainteresowane sprawami morskimi, w tym te zaangażowane w przemysł żeglugowy oraz państwa nadbrzeżne zainteresowane ochroną lokalnego środowiska morskiego.
Alternatywne terminy
Światowy Dzień Morza mający uczcić fakt, że przed laty powołano Międzynarodową Organizację Morską, to nie jedyne święto skupiające się na tematyce mórz. Wśród tych bardziej popularnych można wymienić między innymi:
- Dzień Morza Bałtyckiego – 22 marca (data stała) – Komisja Helsińska, organ wykonawczy Konwencji o Ochronie Środowiska Morskiego Obszaru Morza Bałtyckiego, ustanowiła dzień 22 marca Światowym Dniem Ochrony Bałtyku w 1997 roku. Do wspomnianej konwencji, która sporządzona została w Helsinkach 9 kwietnia 1992 roku, Polska należy wraz z ośmioma pozostałymi państwami nadbałtyckimi oraz Wspólnotą Europejską. Światowy Dzień Ochrony Bałtyku ustanowiono, by zwrócić uwagę na problemy związane z jego ochroną (zwłaszcza wśród najbliżej związanych z Bałtykiem państw).
- Europejski Dzień Morza – 20 maja (data stała) – Europejski Dzień Morza ustanowiła w 2008 roku Rada Unii Europejskiej. Celem istnienia wydarzenia jest przypominanie o tematach ochrony flory i fauny morskiej, problemie zanieczyszczenia mórz i oceanów, konsekwencjach klimatycznych dla wód oraz potrzebie zrównoważonego wykorzystywania zasobów wodnych. W ramach obchodów tego święta organizowane są różnorodne targi, festyny, wystawy i konferencje, na których eksperci debatują z przedstawicielami przemysłu i pasjonatami.
- Dzień Morza w Japonii – 21 lipca (data ruchoma) – od 1941 roku obchodzony jest w każdy trzeci poniedziałek lipca. Umi-no Hi to Święto Morza, Oceanu i Marynarki Wojennej. Od 1996 roku zalicza się do lokalnych świąt narodowych i jest pierwszym wolnym od pracy świętem w lecie. Chociaż Umi-no Hi oficjalnie obchodzi się dopiero od 1941 roku, to jego historia sięga 1876 roku, kiedy Cesarz Meiji wyruszył w rejs statkiem o nazwie Meiji Maru. Swoją wyprawę zakończył 20 lipca. Święto ustanowiono na pamiątkę tego wydarzenia. Tradycyjnie w Umi-no Hi organizuje się pokazy świateł i fajerwerków. Japończycy nie zapominają też o kwestii ochrony środowiska i wrzucają do wody oczyszczające kulki z mikroorganizmami efektywnymi (EM), które pomagają w usuwaniu szkodliwych zanieczyszczeń.
Co Ty możesz zrobić dla mórz?
Ochrona środowiska morskiego to nie tylko zakres działań dla wielkich organizacji i temat, którym należy zająć się, gdy przychodzi kolejny Światowy Dzień Morza. Troska o morze i życie morskich stworzeń powinna być dla nas, jako ludzi, istotna każdego dnia. Co więcej, nie oznacza to konieczności przeprowadzania wielkich akcji protestacyjnych, ale po prostu ograniczenia własnego impaktu na środowisko wodne. Jak możesz ograniczyć swój wpływ na degradację wód i przyczynić się do ochrony środowiska morskiego?
- Zwracaj uwagę na problem i opowiadaj o nim innym. Bardzo często powodem negatywnych dla planety działań nie jest zła wola, lecz po prostu niewiedza.
- Wypoczywasz nad wodą? Pamiętaj, by zostawić po sobie porządek. Jeżeli widzisz człowieka, który zaśmieca okolicę, zwróć mu uwagę (o ile to możliwe i bezpieczne). Przy okazji zbierania nieczystości po sobie, możesz też podnieść te „niczyje”. Wiele śmieci na brzeg wyrzuca woda lub nawiewa je wiatr.
- Uważaj na mikroplastik, który znaleźć można w niektórych środkach kosmetycznych (np. peelingach, ale też pastach do zębów) lub choćby w formie brokatu. Wnika on bowiem w strukturę organizmów morskich. Jeżeli jesz ryby i owoce morza, zapewne sam/sama konsumujesz podobne tworzywa sztuczne.
- Rezygnuj z plastiku tam, gdzie to możliwe. Kup wielorazowy kubek termiczny na kawę (z pewnością zamówisz do niego napój w ulubionej kawiarni), butelkę na wodę, pojemniki na drugie śniadanie. Ze starych firan uszyj woreczki na owoce i warzywa, by nie korzystać z foliówek. Noś eko torby. Wybieraj produkty wykonane z materiałów innych niż tworzywa sztuczne.
- Ekologiczne detergenty są nawet o 80% bezpieczniejsze dla środowiska naturalnego. Wiele tradycyjnych środków kosmetycznych i czyszczących rozkłada się bardzo długo. Ich utrzymująca się obecność w środowisku prowadzi do przeżyźniania wód i zarastania zbiorników. Często wykwitają w nich toksyczne organizmy, które prowadzą do wyniszczenia lokalnej flory i fauny. Pamiętaj, wody są ze sobą połączone. Ostatecznie i tak wszystko trafia do mórz i oceanów.
